Mở đầu
Bảo vệ nền tảng tư tưởng của đảng là công tác trọng yếu, xuyên suốt và bao trùm trong hệ thống quan điểm lý luận của Đảng, liên quan trực tiếp tới hệ tư tưởng của Đảng của chế độ xã hội chủ nghĩa. Ngành Công Thương là một ngành có chức năng quản lý nhà nước đa ngành về kinh tế, cả trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Với đóng góp hơn 80% GDP và 70% thu ngân sách nhà nước, vì vậy có thể nói ngành Công Thương đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế Việt Nam. Trước tình hình đó, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch trong ngành Công Thương là nhiệm vụ hết sức quan trọng trong bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam, hoạt động xuất nhâp khẩu là một trong những lĩnh vực mũi nhọn được ưu tiên hàng đầu của ngành Công Thương. Sự thay đổi mạnh mẽ của hoạt động xuất nhập khẩu Việt Nam đã trở thành động lực quan trọng cho tăng trưởng cũng như sự đổi mới sáng tạo của nền kinh tế. Vai trò của thúc đẩy xuất nhập khẩu đối với bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng được thể hiện qua một số luận điểm sau:
Thứ nhất, xuất khẩu làm tăng thu nhập quốc dân. Xuất khẩu là một trong những nguồn thu quan trọng của quốc gia. Khi xuất khẩu tăng, thu nhập quốc dân sẽ tăng theo. Điều này giúp cải thiện đời sống của người dân từ đó an sinh xã hội được đảm bảo.
Thứ hai, xuất khẩu tạo công ăn, việc làm. Xuất khẩu tạo ra nhiều việc làm cho người lao động trong nước. Khi xuất khẩu tăng, nhu cầu về lao động sẽ tăng theo. Điều này giúp giải quyết vấn đề thất nghiệp và góp phần giảm nghèo.
Thứ ba, xuất khẩu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Xuất khẩu giúp các doanh nghiệp trong nước tiếp cận với thị trường quốc tế. Điều này thúc đẩy các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.
Thứ tư, tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế. Xuất khẩu giúp các quốc gia gắn kết với nhau chặt chẽ hơn. Điều này góp phần thúc đẩy hội nhập kinh tế và tăng trưởng kinh tế. Việc mở rộng thị trường xuất nhập khẩu tạo được quan hệ quốc gia từ đó đảm bảo được an ninh quốc gia.
Bài viết phân tích, bảo vệ những quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước, nhận diện, phản bác các quan điểm sai trái và thù địch trong lĩnh vực xuất nhập khẩu nói riêng, phát triển kinh tế Việt Nam nói chung từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần củng cố, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
I. Quan điểm của Đảng và thực trạng thúc đẩy xuất nhập khẩu hàng hóa Việt Nam
Đại hội VI của Đảng với đường lối “Đổi mới” đã xác định: “xuất khẩu là mũi nhọn có ý nghĩa quyết định đối với nhiều mục tiêu kinh tế trong 5 năm (1986-1990), đồng thời cũng là khâu chủ yếu của toàn bộ các quan hệ kinh tế đối ngoại”. Hoạt động xuất nhập khẩu trong gần 40 năm gần đây đã chứng minh sự quan trọng của nó, ảnh hưởng đáng kể đến sự đổi mới của đất nước, và là một trong các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định kinh tế tổng thể.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (2016), Đảng đã nhấn mạnh: “Đẩy mạnh xuất khẩu, kiểm soát nhập khẩu phù hợp, phấn đấu cân bằng thương mại bền vững. Tăng cường xúc tiến thương mại, nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu hàng Việt Nam, nhất là các mặt hàng có lợi thế. Phấn đấu đạt tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu bình quân khoảng 10%/năm”, “Khai thác lợi thế của nền nông nghiệp nhiệt đới, tập trung phát triển sản phẩm có lợi thế so sánh, giá trị gia tăng cao, bảo đảm các tiêu chuẩn theo yêu cầu xuất khẩu, có khả năng tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu”.
Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (2021), Đảng đã xác định: “Khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại tự do, mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, không để phụ thuộc quá lớn vào một thị trường... Đa dạng hóa đối tác nhập khẩu, tránh tình trạng phụ thuộc vào một đối tác. Ưu tiên nhập khẩu máy móc, thiết bị, vật tư đầu vào được tạo ra từ công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, hàng hóa trong nước chưa sản xuất được”, “Đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp, khai thác và phát huy lợi thế nền nông nghiệp nhiệt đới, phát triển nông nghiệp hàng hóa tập trung quy mô lớn theo hướng hiện đại... Tổ chức kết nối nông nghiệp với công nghiệp chế biến, thị trường, xuất khẩu, chuỗi giá trị toàn cầu”.
Các quan điểm của Đảng qua các kỳ Đại hội đã được cụ thể hóa thông qua nhiều chủ trương, chính sách, đặc biệt là Luật Thương mại số 36/2005/QH11 ngày 14/6/2005 và các văn bản hướng dẫn thi hành; ngoài ra còn có các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa qua các giai đoạn như Quyết định số 2471/QĐ-TTg ngày 28/12/2011của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011- 2020, định hướng đến năm 2030; Quyết định số 493/QĐ-TTg ngày 19/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030, với mục tiêu tổng quát: “Xuất nhập khẩu phát triển bền vững với cơ cấu cân đối, hài hòa, phát huy lợi thế cạnh tranh, lợi thế so sánh, phát triển thương hiệu hàng hóa Việt Nam, nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu, là động lực của tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”.
Những chính sách của Đảng, Nhà nước ta đã mở ra nhiều cơ hội giúp cho hoạt động xuất nhập khẩu có được những thành công nhất định. Những hoạt động xuất nhập khẩu được hiện thực hoá thông qua hàng loạt các chiến lược mang tính hiệu quả cao.
Một số kết quả đáng chú ý của hoạt động xuất nhập khẩu như sau:
Thứ nhất, Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao trong suốt hơn 3 thập kỷ, ngay cả thời gian đại dịch COVID-19 (2019-2021). Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu tính trong cả thời kỳ từ năm 1992 đến 2022 (31 năm) đạt trung bình 17,96 %/năm. Việt Nam trở thành quốc gia có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao hàng đầu thế giới hơn 30 năm qua.
Thứ hai, từ năm 2016 đến 2022, nền kinh tế Việt Nam đã có 7 năm xuất siêu liên tục. Năm 2023, Việt Nam tiếp tục duy trì thành tích xuất siêu. Đối với một nước đang phát triển (nhu cầu nhập khẩu lớn, năng lực cạnh tranh sản phẩm chế biến ở thị trường quốc tế còn hạn chế), thì đạt được kim ngạch ngoại thương xuất siêu, là thành tích đáng ghi nhận, phản ánh nỗ lực và bước phát triển về chất của nền kinh tế.
Thứ ba, các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng đa dạng và doanh thu xuất khẩu ngày càng cao. Nếu năm 1986, Việt Nam mới chỉ có vài mặt hàng xuất khẩu với giá trị thấp, thì đến năm 2016, Việt Nam đã có 24 mặt hàng đạt giá trị trên 1 tỷ USD (điện thoại và linh kiện: 34,32 tỷ USD; dệt may: 23,84 tỷ USD; điện tử, máy tính và linh kiện: 18,96 tỷ USD; giày dép: 13,0 tỷ USD; máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác: 10,14 tỷ USD; thủy sản: 7,05 tỷ USD; gỗ và sản phẩm gỗ: 6,97 tỷ USD...), và chỉ 6 năm sau (năm 2022), nhóm hàng xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD đã tăng lên 48 mặt hàng.
Thứ tư, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đến năm 2022 đã có mặt tại gần 200 quốc gia và lãnh thổ trên thế giới, trong đó có các thị trường lớn và khó tính, như Mỹ, Nhật Bản và EU. Đáng chú ý đến nay, Việt Nam đã có 33 thị trường xuất khẩu đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD và có 6 thị trường xuất khẩu đạt kim ngạch trên 10 tỷ USD.
Thứ năm, hơn 30 năm đẩy mạnh chiến lược "hướng về xuất khẩu", cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã có sự chuyển dịch căn bản, từ thâm dụng sản phẩm nguyên liệu, hàng sơ chế, sang các sản phẩm chế biến, chế tạo. Sự thay đổi trong cơ cấu xuất khẩu phản ánh trình độ công nghiệp hóa của Việt Nam đã được nâng lên rõ rệt, giá trị và năng lực của sản phẩm hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam cũng đã được cải thiện cơ bản. Đây là điểm sáng trong chuyển biến về chất của hàng hóa xuất khẩu Việt Nam.
Thứ sáu, sự gia tăng và những kết quả ngoạn mục của xuất khẩu Việt Nam trong hơn 30 năm qua, không chỉ đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP, cải thiện cán cân ngoại thương, mà còn nâng cao chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế, giải quyết công ăn việc làm, mở rộng hội nhập kinh tế, văn hóa, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Mặc dù còn có những hạn chế, bất cập, điều khó tránh khỏi của bất kỳ nền kinh tế nào, nhưng có thể khẳng định, những thành tựu trong hoạt động xuất khẩu của Việt Nam hơn 3 thập kỷ qua là một trong những "điểm sáng" nổi bật nhất của nền kinh tế Việt Nam.
II. Nhận diện những quan điểm sai trái thù địch
Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, đạt được những thành tựu quan trọng, trở thành trụ đỡ chủ yếu cho tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội của đất nước sau hơn 30 năm đổi mới và được chứng minh qua những số liệu trên. Tuy nhiên bất chấp thực tế, hoạt động của các thế lực thù địch lại ngày càng tinh vi, phức tạp và khó lường nhất là trong bối cảnh mở cửa, thông tin như vũ bão hiện nay. Các thế lực thù địch đã lợi dụng thành tựu khoa học công nghệ, sự bùng nổ internet ...để bóp méo hạ thấp, phủ nhận thành quả đổi mới của Đảng, Nhà nước ta. Chúng đang ra sức phá hoại, xuyên tạc, công kích nền tảng tư tưởng của Đảng ta hòng làm giảm niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Nội dung chống phá của các thế lực thù địch là chống phá quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trên hầu hết các lĩnh vực bao gồm cả lĩnh vực Công Thương. Chúng ra sức phủ nhận những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử mà chúng ta đã đạt được dưới sự lãnh đạo của Đảng. Chúng sử dụng truyền thông đại chúng, đặc biệt là xuất bản báo chí ở nước ngoài, sản xuất băng, đĩa hình chuyển về trong nước; tài trợ cho một số cơ quan báo chí nước ngoài chuyên chống phá Việt Nam (như VOA tiếng việt, RFA, RFI, BBC việt ngữ) để nói xấu Việt Nam. Chúng đặc biệt sử dụng internet lập nên một số trang tin trên mạng xã hội như facebook, youtube,...nhằm xuyên tạc, hạ thấp Đảng, Nhà nước. Nổi cộm trong thời gian gần đây một số trang thông tin do các thế lực thù địch lập lên lại xoáy vào điểm thấp của tỷ lệ tăng trưởng kinh tế của nước ta với những thông tin như: “Một năm khó khăn Việt Nam không đạt mục tiêu tăng trưởng”. Lợi dụng những diễn biến phức tạp trong năm 2023 với những khó khăn trong điều hành kinh tế các nguồn tin của những thế lực thù địch liên tiếp phủ nhận sự phát triển kinh tế Việt Nam, cho rằng “Chính phủ Việt Nam dùng những biến động trên thế giới để trút bỏ toàn bộ trách nhiệm”; “Việt Nam chưa đưa ra được giải pháp nào thực sự hữu ích để hỗ trợ doanh giới, ổn định dân sinh, nền kinh tế Việt Nam phát triển không ổn định hoàn toàn dựa vào các doanh nghiệp nước ngoài...”. Chúng còn tung ra các quan điểm lệch lạc, lồng ghép những nhận định sai trái, lộ rõ mục tiêu chống phá như cho rằng: “Bản chất chế độ không thay đổi thì đất nước không có tương lai hay muốn tăng trưởng kinh tế bền vững cần cải cách thể chế mạnh mẽ theo hướng dân chủ” hay “ Việt Nam đánh đổi môi trường để phát triển xuất nhập khẩu”.
Tuy nhiên, các con số về sự phát triển của nền kinh tế, đặc biệt là hoạt động xuất nhập khẩu của nước ta đã chứng minh những luận điểm của chúng là hoàn toàn bịa đặt, xuyên tạc. Càng khẳng định đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước ta là hoàn toàn đúng đắn.
Trong các bài học của cách mạng Việt Nam, điều quan trọng được nhấn mạnh nhiều lần với vai trò quyết định là "đường lối đúng đắn của Đảng là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam" . Bảo vệ nền tảng tư tưởng, đấu tranh chống xuyên tạc và phá hoại từ các thế lực thù địch là vô cùng cần thiết. Ngày 22/10/2018, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 35-NQ/TW về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới. Nghị quyết nêu rõ: “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là bảo vệ Đảng, Cương lĩnh chính trị, đường lối của Đảng; bảo vệ nhân dân, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước”
III. Giải pháp phát triển xuất nhập khẩu Việt Nam góp phần củng cố, tăng cường bảo về nền tảng tư tưởng của Đảng
Để duy trì và phát huy "điểm sáng" trong xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam thì việc nghiên cứu hoạt động xuất nhập khẩu qua các giai đoạn là hết sức cần thiết. Kết quả những nghiên cứu này làm căn cứ để Nhà nước đưa ra được những chính sách phù hợp hơn. Đồng thời, giúp Việt Nam thực hiện thành công các mục tiêu kinh tế - xã hội mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Từ đó thành công bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng nói chung và trong ngành Công Thương nói riêng. Do vậy, tác giả đưa ra một số giải pháp để phát triển hoạt động xuất nhập khẩu trong giai đoạn tới nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng như sau:
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách xuất nhập khẩu và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng, công bằng bám sát các quan điểm của Đảng, Nhà nước.
- Đổi mới trong tư duy, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính về xuất nhập khẩu để phù hợp với các quan điểm của Đảng, Nhà nước.
- Tiếp tục tăng cường vai trò của Chính phủ và các cơ quan chức năng trong xây dựng và thực hiện các chính sách phát triển sản phẩm, các chính sách hỗ trợ tạo môi trường thuận lợi cho quá trình chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu.
- Nâng cao hiệu quả và điều tiết tốt tốc độ thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu tại khu vực cửa khẩu thuộc biên giới.
- Tiếp tục chú trọng công tác phòng vệ thương mại trước xu hướng gia tăng vụ việc điều tra phòng vệ thương mại (PVTM) đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
- Tiếp tục triển khai và hoàn thành các vụ việc điều tra, rà soát việc áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để kip thời ban hành các quyết định áp dụng biện pháp PVTM.
- Tăng cường hỗ trợ xây dựng và triển khai các triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại tập trung, quy mô lớn, mang tính liên kết vùng cho sản phẩm, ngành hàng có thế mạnh của vùng tại các thị trường mục tiêu.
- Tiếp tục triển khai hiệu quả công tác phát triển thương hiệu quốc gia, thương hiệu ngành hàng, thương hiệu sản phẩm, triển khai các hoạt động quảng bá sản phẩm đạt Thương hiệu quốc gia.
Thứ hai, tăng cường tuyên truyền sâu rộng các quan điểm, chủ trương, nhất quán của Đảng, Nhà nước qua các chính sách cụ thể về hoạt động xuất nhập khẩu.
- Chính sách về quản lý xuất khẩu hàng hoá.
- Chính sách thương mại, xuất nhập khẩu hàng hoá.
- Chính sách về xúc tiến thương mại, xúc tiến xuất khẩu.
- Chính sách tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong hoạt động xuất nhập khẩu
- Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu đáp ứng các tiêu chuâtn kỹ thuật trong xuất khẩu và phòng vệ thương mại
Thứ ba, thị trường xuất nhập khẩu hàng hoá cần được đa dạng, tiếp tục các giải pháp để giữ vững thị trường chủ lực, cần tìm kiếm mở rộng thêm các thị trường tiềm năng cụ thể
- Đẩy mạnh đàm phán, ký kết các Hiệp định, cam kết, liên kết thương mại mới, ký kết các Hiệp định FTA, Hiệp định thương mại với các đối tác khác còn nhiều tiềm năng (UAE, MERCOSUR...) để đa dạng hóa thị trường, sản phẩm, chuỗi cung ứng.
- Phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đàm phán với Trung Quốc mở cửa thêm thị trường xuất khẩu cho các mặt hàng rau quả khác của Việt Nam…
Thứ tư, tận dụng tối đa hiệu quả mà các hiệp định thương mại song phương, đa phương đem lại.
- Hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các cam kết trong các Hiệp định FTA, đặc biệt là các Hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA để đẩy mạnh xuất khẩu, thông qua tuyên truyền về quy tắc xuất xứ và cấp Giấy chứng nhận xuất xứ, các cơ hội và cách thức tận dụng cơ hội từ các Hiệp định.
- Tập trung đẩy mạnh các hoạt động XTTM và xúc tiến xuất khẩu đối với các thị trường trọng điểm, đặc biệt tận dụng tối đa dư địa xuất khẩu thị trường, phát huy hiệu quả do các hiệp định thương mại tự do mang lại, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới với như CPTPP, EVFTA, RCEP... Hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các hoạt động XTTM tại các thị trường mới, thị trường tiềm năng mà các doanh nghiệp chưa trực tiếp triển khai được hoạt động XTTM; ưu tiên đẩy mạnh các hoạt động cung cấp thông tin thị trường, cơ hội giao thương nhằm tăng thị phần tại thị trường truyền thống, khai thác các thị trường mới còn nhiều dư địa.
Kết luận
Từ thực tiễn những thành tựu trong hoạt động xuẩt nhập khẩu cùng sự đi lên của đất nước đã cho thấy kết quả mang ý nghĩa lịch sử mà Việt Nam đã đạt được, khẳng định nền tảng tư tưởng và vai trò lãnh đạo của Đảng, nhà nước Việt Nam. Con đường phát triển kinh tế đúng đắn mà Việt Nam đang thực hiện là những bằng chứng đanh thép nhất phản bác những luận điệu xuyên tạc lợi dụng các vấn đề kinh tế, chống phá Việt Nam./.
Trần Thị Ngọc Ánh
Phòng Nghiên cứu chiến lược, chính sách thương mại - VIOIT
Tài liệu tham khảo
- Bộ Công Thương (2020)- Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam.
- Bộ Công Thương (2021)- Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam.
- Bộ Công Thương (2022)- Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (1986), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011-2020, Nxb. Sự thật, Hà Nội.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
- Hoàng Đức Thân- các cộng sự (2022), Một số gỉải pháp thúc đẩy xuất khẩu hàng hoá Việt Nam đến năm 2030, Tạp chí cộng sản, https://www.tapchicongsan.org.vn.
- Ninh Thị Minh Tâm - Vũ Thị Ánh Nguyệt (2022), Xuất khẩu hàng hoá ở Việt Nam hiện : Thực trạng và một số khuyến nghị, tạp chí giáo dục lý luận, https://giaoduclyluanhcma.vn
- [7] Thủ tướng Chính phủ (2021), Quyết định số 493/QĐ - TTg ngày 19/04/2022 về Phê duyệt Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030.