Xuất khẩu thủy sản Việt Nam 7 tháng năm 2023

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản (VASEP), xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vẫn tiếp tục sụt giảm trong tháng 7/2023. Do đó, tính lũy kế 7 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu giảm 26%, đạt 4,9 tỷ USD. So với cùng kỳ năm 2022, xuất khẩu các nhóm mặt hàng của Việt Nam đều giảm so với cùng kỳ.

Trong đó so với cùng kỳ năm 2022, xuất khẩu cá tra giảm 37%; tôm giảm 30%; cá ngừ giảm 28%; mực và bạch tuộc giảm 16%; cua ghẹ và giáp xác khác giảm 24%; thủy sản khác giảm 7%.

Bảng 1. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam 7 tháng đầu năm 2023

Nguồn: VASEP

Trong các thị trường xuất khẩu thủy sản lớn của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2023, Mỹ chiếm vị trí số 1 với tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 853 triệu USD; tiếp theo là Trung Quốc và Hồng Kông 845 triệu USD; Nhật Bản 837 triệu USD; Hàn Quốc 420 triệu USD; Anh 170 triệu USD.

Bảng 2. Top 5 thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam 7 tháng đầu năm 2023

Nguồn: VASEP

Về kim ngạch và thị trường xuất khẩu của các mặt hàng tôm, cá tra, cá ngừ của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2023 cụ thể như sau:

Tôm: Tháng 7/2023, xuất khẩu tôm Việt Nam đạt hơn 320 triệu USD, giảm 16%  so với cùng kỳ năm 2022. Mức sụt giảm 16% trong tháng 7 là mức giảm thấp nhất kể từ đầu năm nay. Lũy kế 7 tháng năm 2023, xuất khẩu tôm đạt 1,9 tỷ USD, giảm 30% so với cùng kỳ năm 2022.

Bảng 3. Xuất khẩu tôm của Việt Nam T1-T7/2023

Nguồn: VASEP

Về thị trường nhập khẩu tôm của Việt Nam, Mỹ là thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam, tiếp theo là Trung Quốc và Hồng Kông, Nhật bản, Hàn Quốc, Australia, Anh, Đức và Canada.

Bảng 4. Top 8 thị trường nhập khẩu tôm của Việt Nam 7 tháng đầu năm 2023

Nguồn: VASEP

Cá tra: Trong 7 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu cá tra chạm ngưỡng 1 tỉ USD, giảm 37% so với cùng kỳ năm 2022. Thị trường tiêu thụ lớn nhất là Trung Quốc 325 triệu USD, giảm 32%; thị trường Mỹ giảm đến 59% chỉ còn 159 triệu USD; EU giảm 22% chỉ còn 101 triệu USD… Tình trạng tồn kho ở các thị trường trọng điểm buộc các nhà xuất khẩu phải giảm giá bán dẫn đến một số thời điểm có tình trạng sản phẩm mới cạnh tranh giá với chính sản phẩm cũ. Đó là những thách thức rất lớn với ngành cá tra nói riêng và thủy sản Việt Nam nói chung trong thời gian qua.

Năm 2023 khó khăn với ngành cá tra nhưng xét về lâu dài lại rất tiềm năng. Đầu tiên là xu hướng tiêu dùng những thực phẩm tốt cho sức khỏe đang phổ biến trên toàn cầu, khách hàng đang chuyển dần từ các sản phẩm thịt sang tôm cá và đặc biệt là các loại cá thịt trắng. Trong số các loại cá thịt trắng có thể chia thành 2 loại chính là khai thác tự nhiên và cá nuôi. Nguồn cá khai thác tự nhiên không có khả năng tăng thậm chí là giảm điều này làm cho giá thành sản phẩm càng cao. Đây là cơ hội cho các sản phẩm cá nuôi. Đối với cá thịt trắng nuôi thì cá tra của Việt Nam và cá rô phi của Trung Quốc có khả năng cạnh tranh cao. Trung Quốc hiện là nguồn cung cá thịt trắng lớn nhất thế giới, kế đến là Na Uy và Việt Nam. Thời gian qua, dù chi phí chăn nuôi tăng nhưng cá tra Việt Nam vẫn rẻ hơn cá rô phi Trung Quốc.

Theo các chuyên gia, trong số các thị trường xuất khẩu tiềm năng tăng trưởng lớn nhất của cá tra Việt Nam không phải là châu Âu hay Mỹ mà chính là các nước châu Á, đặc biệt là Trung Quốc. Nguyên nhân, người Việt và Trung Quốc có văn hóa ẩm thực gần nhau. Thái Lan cũng là đất nước được xem là có tiềm năng lớn cho sản phẩm cá tra. Bên cạnh đó, các nước châu Phi và Mexico, Brazil… cũng là những thị trường tiềm năng vì giá thành phù hợp với thu nhập của người tiêu dùng.

Cá ngừ: 7 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam vẫn thấp hơn 28% so với cùng kỳ, đạt 458 triệu USD. Nhu cầu thấp và sức mua tại một số thị trường chính vẫn thấp đã ảnh hưởng tới xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam. Bên cạnh đó, giá cá ngừ nguyên liệu vẫn ở mức cao đã đẩy giá sản phẩm cuối cùng tăng khiến cho nhu cầu tiêu thụ càng khó phục hồi nhất là trong bối cảnh như hiện nay.

Bảng 5. Xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam T1-T7/2023

Nguồn: VASEP

Mỹ, Israel, Thái Lan, Nhật bản và Đức là 5 thị trường NK chính cá ngừ của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2023.

Bảng 6. Top 5 thị trường xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2023

Nguồn: VASEP

Kịch bản cho những tháng cuối năm 2023

Đầu năm 2023, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề ra mục tiêu kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2023 là trên 10 tỷ USD. Tuy nhiên, mục tiêu này liệu có đạt được hay không?

Theo VASEP, có 3 yếu tố sẽ quyết định kịch bản xuất khẩu lạc quan trong nửa cuối năm.

Thứ nhất, diễn biến kinh tế các thị trường lớn được dự báo khả quan hơn trong nửa cuối năm cộng với thực tế nhu cầu nhập khẩu của các thị trường như Mỹ và Trung Quốc đang có xu hướng tăng trở lại, khi lượng tồn kho đang vơi dần và chuẩn bị đơn hàng cho dịp Lễ hội cuối năm và Năm mới.

Thứ hai, nội lực của doanh nghiệp và cộng đồng sản xuất chuỗi cung ứng thủy sản được hỗ trợ kịp thời về nguồn vốn, các điều kiện sản xuất kinh doanh để giữ được nguồn cung nguyên liệu ổn định, đảm bảo có sẵn nguồn hàng khi thị trường có nhu cầu.

Thứ ba, các sản phẩm xuất khẩu có nguồn cung ổn định và có giá thành giảm, giá bán cạnh tranh trước các nước khác.

Với kịch bản thuận lợi đó, xuất khẩu thủy sản 5 tháng còn lại năm 2023 có thể sẽ đạt khoảng trên 4 tỷ USD, khi đó tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm 2023 sẽ đạt trên 9 tỷ USD, giảm 15%-16% so với năm 2022.

Trong đó, dự báo tôm sẽ thu về lượng ngoại tệ khoảng 3,5-3,6 tỷ USD; giảm 16% -18% so với cùng kỳ năm trước. Cá tra giảm 28% đạt 1,7 - 1,8 tỷ USD. Xuất khẩu cá ngừ và mực, bạch tuộc sẽ giảm khoảng 14 -15% đạt lần lượt 870 triệu USD và 650 triệu USD. Xuất khẩu cá biển sẽ ước đạt 1,9 - 2 tỷ USD, giảm nhẹ so với năm 2022.

VASEP cũng đưa ra kịch bản kém lạc quan hơn, là khi thị trường đã có tín hiệu phục hồi, nhu cầu tăng trở lại, nhưng hàng thủy sản của Việt Nam vẫn khó cạnh tranh về giá và nguồn cung với các nước khác như Ecuador, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan…

Hơn nữa, các vấn đề của ngành chưa có giải pháp tháo gỡ trước mắt cũng như lâu dài: giá thành sản xuất cao vì các chi phí đầu vào như thức ăn nuôi và con giống cao, lợi nhuận sụt giảm, thiếu vốn để duy trì đầu tư nuôi các vụ tới, bà con bỏ ao, dẫn đến thiếu nguyên liệu đáp ứng đơn hàng nửa cuối năm…

Nếu xảy ra kịch bản kém này, thì có thể dẫn đến dự đoán, xuất khẩu 5 tháng cuối năm chỉ có thể đạt được khoảng 3,5-3,7 tỷ USD. Khi đó, cả năm 2023, xuất khẩu có thể chỉ mang về khoảng 8,5 - 8,7 tỷ USD. Trong đó, tất nhiên, sụt giảm sâu nhất vẫn nằm ở 2 ngành hàng cá tra và tôm.

Xuất khẩu thủy sản có thể sẽ xấu hơn nếu kết quả thanh tra chương trình chống khai thác IUU của đoàn thanh tra EU vào tháng 10 tới không đạt được kỳ vọng tháo gỡ thẻ vàng.

Tổng thư ký VASEP khuyến cáo các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản cần tiếp tục củng cố về mặt chất lượng thông qua các hoạt động liên quan đến chứng nhận quốc tế, cũng như các vấn đề về kinh tế xanh, đảm bảo được thương hiệu và khả năng quảng bá sản phẩm thủy sản Việt Nam ra thị trường thế giới.

Trương Thị Quỳnh Vân

Phòng Thông tin và xúc tiến thương mại - VIOIT