Trong thời gian qua, hoạt động xúc tiến đầu tư của tỉnh gặp nhiều khó khăn do tình hình biến động khó lường của kinh tế quốc tế; đại dịch Covid-19 và các dịch bệnh mới phát sinh ảnh hưởng xấu đến tình hình tài chính toàn cầu; xung đột địa chính trị tại Châu Âu tiếp tục diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến lạm phát, suy giảm thương mại, đầu tư; Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu sẽ giảm, ảnh hưởng tới dòng vốn đầu tư ra nước ngoài của các quốc gia phát triển, qua đó ảnh hưởng tới triển vọng thu hút đầu tư của Việt Nam. Tuy nhiên, được sự quan tâm của các Bộ, Ngành Trung ương, tỉnh Sơn La đã tích cực chỉ đạo các cơ quan chuyên môn và UBND các huyện, thành phố thực hiện các chương trình, kế hoạch và chính sách pháp luật liên quan đến hoạt động doanh nghiệp, công tác quản lý nhà nước về hoạt động xúc tiến đầu tư, qua đó tỉnh Sơn La đã có nhiều chuyển biến tích cực góp phần thực hiện các chỉ tiêu kinh tế - xã hội đã đề ra, trong đó có hoạt động xúc tiến đầu tư tại tỉnh.
I. Kết quả hoạt động xúc tiến đầu tư năm 2023
1. Kết quả thu hút vốn đầu tư
Năm 2023, tỉnh Sơn La đã thu hút được 24 dự án mới (tăng gấp 2 lần so với số dự án cấp mới năm 2022) với vốn đăng ký 17.587 tỷ đồng (tăng gấp 5 lần so với tổng vốn đăng ký đầu tư cấp mới năm 2022); điều chỉnh tăng tổng vốn đầu tư của 04 dự án số vốn tăng thêm 505 tỷ đồng, trong đó: Cấp mới 18 dự án đầu tư với tổng vốn đầu tư đăng ký 1.439 tỷ đồng; Cấp điều chỉnh quyết định chủ trương đầu tư 09 dự án số vốn tăng thêm 505 tỷ đồng ; Cấp mới 08 dự đề xuất chủ trương đầu tư dự án nhà ở thương mại, khu dân cư theo hình thức đấu giá, đấu thầu với tổng vốn đầu tư 16.148,6 tỷ đồng;
Hiện trên địa bàn tỉnh có một số dự án lớn hoàn thành và đi vào hoạt động sản xuất với tổng vốn đầu tư đã thực hiện là 563 tỷ đồng: Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La tổng vốn đầu tư 400 tỷ đồng; Nhà máy sản xuất phân bón Sông Lam Tây Bắc tổng vốn đầu tư 160 tỷ đồng; Nhà máy chế biến cà phê Sơn La tổng vốn đầu tư 56 tỷ đồng. Ngoài ra, các hoạt động đầu tư sản xuất, kinh doanh khác đang được triển khai và đạt nhiều kết quả tích cực như: Các hoạt động du lịch, dịch vụ thương mại của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, hộ gia đình thông qua các dự án du lịch nghỉ dưỡng, homestay... nhất là tại các khu và địa bàn du lịch của các huyện thành phố.
Bên cạnh đó, tỉnh Sơn La hiện có 7 dự án FDI đăng ký ngoài khu công nghiệp, với tổng mức vốn đăng ký 153,6 triệu USD. Các nhà đầu tư chủ yếu đến từ Đài Loan, Nhật Bản, New Zealand đầu tư vào các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, khai thác khoáng sản, năng lượng điện mặt trời…
Công ty Black Stone Minerals - Scott Willamson đang nghiên cứu, đề xuất 2 dự án đầu tư lớn tại tỉnh Sơn La, với tổng giá trị khoảng 1 tỷ USD, đó là: Dự án thăm dò và khai thác Niken tại bản Phúc, xã Mường Khoa, huyện Bắc Yên và Nhà máy tinh luyện Niken tại xã Bắc Phong, huyện Phù Yên; giai đoạn 1, từ năm 2021 - 2030 sẽ xây dựng nhà máy công suất từ 200.000 đến 400.000 tấn tinh quặng/năm; giai đoạn II, từ 2031 - 2050 mở rộng Nhà máy, tăng công suất từ 400.000 lên 800.000 tấn tinh quặng/năm. Tỉnh Sơn La đã phối hợp với Công ty thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến lĩnh vực đầu tư, đất đai, giải phóng mặt bằng, quy hoạch.
2. Một số tồn tại, hạn chế
Tỉnh Sơn La đã thu hút được dự án đầu tư trọng điểm, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của địa phương, bước đầu phát huy hiệu quả như các dự án về thương mại, dịch vụ, du lịch, chế biến nông sản….Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả đạt được, công tác xúc tiến và thu hút đầu tư của tỉnh trong năm 2023 vẫn còn những hạn chế, tồn tại như:
- Quá trình triển khai các dự án gồm nhiều bước, nhiều thủ tục, quy trình thực hiện các dự án liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp trong khi nhiều nhà đầu tư chưa nắm được trình tự, thủ tục dẫn tới từ khi được cấp Quyết định chủ trương đầu tư đến khi đầu tư xây dựng, đưa dự án vào thực hiện thời gian kéo dài, đa số dự án phải điều chỉnh tiến độ.
- Số lượng các dự án đầu tư vào Khu công nghiệp và các Cụm công nghiệp còn hạn chế do công tác giải phóng mặt bằng và việc đầu tư hạ tầng đồng bộ tại các Khu công nghiệp, Cụm công nghiệp gặp nhiều khó khăn, nguồn vốn ngân sách còn hạn chế...
- Nguồn nhân lực, trình độ lao động thấp, khả năng đào tạo còn nhiều hạn chế nên phạm vi tham gia các hoạt động xúc tiến đầu tư chủ yếu ở trong nước, xúc tiến đầu tư tại chỗ.
3. Nguyên nhân
- Đặc điểm điều kiện của Sơn La còn nhiều thách thức, rào cản nhất là hệ thống hạ tầng chưa hoàn thiện, cách xa các trung tâm kinh tế, địa hình khó tiếp cận, xa các thị trường tiêu thụ sản phẩm, chi phí đầu tư cao,… nên chưa thuận lợi cho các hoạt động phát triển kinh tế xã hội, giao thương thu hút đầu tư nói chung, nên đối với các nhà đầu tư nước ngoài còn rất hạn chế, mới chủ yếu là các dự án phát triển nông nghiệp tận dụng ưu điểm về khí hậu, tự nhiên, giá trị đầu tư, áp dụng công nghệ, kỹ thuật với quy mô thấp, nhỏ lẻ.
- Năng lực và quy mô các doanh nghiệp, Hợp tác xã của tỉnh còn hạn chế, chưa có nhiều hoạt động nghiên cứu, mở rộng quy mô, hợp tác kinh doanh và áp dụng công nghệ trong hoạt động sản xuất (nhất là đối với các nhà đầu tư, đối tác nước ngoài); chưa có định hướng rõ ràng trong xây dựng chiến lược phát triển sản xuất kinh doanh phù hợp với xu hướng thị trường, theo chuỗi giá trị và hướng ra xuất khẩu.
- Tỉnh Sơn La có hai Cửa khẩu Quốc gia gồm Cửa khẩu Lóng Sập và Cửa khẩu Chiềng Khương. Tuy nhiên, các cửa khẩu chưa hình thành các khu kinh tế cửa khẩu, chưa hình thành các khu chức năng đảm bảo đáp ứng yêu cầu phát triển tổng hợp của khu kinh tế cửa khẩu bao gồm các hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, vận chuyển hàng hóa quá cảnh, sản xuất công nghiệp, du lịch, dịch vụ, phát triển thương mại và thu hút đầu tư. Hoạt động của các hai cửa khẩu còn rất hạn chế do hai cửa khẩu đều có đặc điểm địa hình đồi núi, sông suối phức tạp, hiểm trở, xa trung tâm, dân cư sống rải rác, giao thông đi lại khó khăn..., cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất và giao lưu trao đổi hàng hoá.
- Công tác vận động xúc tiến đầu tư còn hạn chế do điều kiện con người, nguồn lực, các mối quan hệ ngoại giao và đặc biệt là công tác tổ chức vận động, tiếp xúc, giới thiệu, xúc tiến đầu tư ở nước ngoài chưa nhiều, hiệu quả chưa cao.
- Chưa kịp thời giám sát tiến độ đầu tư các dự án và khó khăn vướng mắc của các nhà đầu tư trong quá trình triển khai thực hiện do đó công tác hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn vướng mắc chưa kịp thời.
- Công tác thu hút đầu tư bước đầu đã lựa chọn được một số dự án, Nhà đầu tư thiết thực, hiệu quả. Tuy nhiên đa số các dự án quy mô nhỏ tác động thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, đóng góp cho ngân sách còn ít.
- Nhiều quy định của pháp luật về đầu tư, xây dựng, đất đai thay đổi, có nhiều điểm mới, xong vẫn còn nội dung chưa thống nhất, chưa rõ ràng gây khó khăn, lúng túng cho các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác hướng dẫn thực hiện thủ tục đầu tư, quản lý, cấp chủ trương đầu tư, thực hiện các thủ tục về giao đất, cho thuê đất, xây dựng, môi trường...
- Nguồn kinh phí cho các hoạt động xúc tiến đầu tư còn hạn hẹp nên việc tổ chức các hoạt động xúc tiến đầu tư chưa phong phú, đa dạng và thiếu tính chủ động.
II. Chương tình xúc tiến đầu tư năm 2024
Để khắc phục các tồn tại và hạn chế trên, ngày 27 tháng 4 vừa qua, Uỷ ban nhân dân tỉnh Sơn La đã ban hành chương trình số 784/CTr - UBND về chương trình xúc tiến đầu tư năm 2024 với nội dung chính sau:
1. Quan điểm
Tỉnh Sơn La có một vị trí khá quan trọng trong đầu mối giao thông huyết mạch nối vùng Tây Bắc với trung du Bắc Bộ. Để nâng hiệu quả thu hút đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài, trong thời gian tới hoạt động xúc tiến đầu tư tỉnh cần tập trung vào một số nội dung sau:
- Bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, văn bản hướng dẫn của Trung ương, triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc; Nghị quyết đại hội đảng bộ tỉnh lần thứ XV; Định hướng, quy hoạch tỉnh Sơn La giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1676/QĐ-TTg ngày 25/12/2023; Các Nghị Quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về định hướng thu hút đầu tư, phát triển một số ngành, lĩnh vực trọng điểm của tỉnh tại các Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 21/01/2021, Nghị quyết số 07-NQ/TU ngày 21/01/2021, Nghị quyết số 08- NQ/TU ngày 21/01/2021, Kết luận số 94-KL/TU, số 442-KL/TU ngày 11/3/2022, số 525-KL/TU ngày 29/4/2022, số 750-KL/TU ngày 01/12/2022, Kế hoạch số 111-KH/TW ngày 27/9/2018.
- Bám sát các nội dung, nguyên tắc và yêu cầu đối với hoạt động xúc tiến đầu tư quy định tại Quyết định số 03/2014/QĐ-TTg ngày 14/01/2014 của Thủ tướng Chính phủ; các quan điểm chỉ đạo về định hướng hợp tác đầu tư nước ngoài tại Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030; Nghị quyết số 58/NQ-CP ngày 27/4/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị.
- Hoạt động xúc tiến đầu tư phải phù hợp với quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và của cả nước; phù hợp với định hướng thu hút đầu tư của Trung ương, của tỉnh Sơn La trong giai đoạn đến năm 2025 định hướng giai đoạn 2026-2030.
- Chủ động thu hút, hợp tác đầu tư có chọn lọc, lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ và bảo vệ môi trường là tiêu chí đánh giá chủ yếu. Ưu tiên các dự án có công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ sạch, quản trị hiện đại, có giá trị gia tăng cao, có tác động lan toả, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.
2. Định hướng
- Xác định các dự án trọng điểm trong thời gian tới, với mục tiêu khai thác tiềm năng, lợi thế của địa phương, phù hợp với chủ trương đầu tư phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, xây dựng danh mục dự án thu hút đầu tư cho đoạn đến năm 2025, giai đoạn 2026-20230. Tiếp tục thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2021-2026, liên tục rà soát, cập nhật danh mục dự án để kêu gọi đầu tư phù hợp với điều kiện mới, đáp ứng nhu cầu phát triển, trong đó tập trung các dự án chế biến nông sản, khai thác tiềm năng lợi thế về du lịch; các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng để có danh mục kêu gọi và thu hút các Nhà đầu tư tiềm năng.
- Tiếp tục thực hiện đồng bộ, hiệu quả các chính sách, giải pháp phù hợp, để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, người lao động, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua khó khăn, nhanh chóng khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội; đơn giản hoá thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tập trung giải quyết các điểm nghẽn, bất cập, tạo điều kiện cho nhà đầu tư; điều hành thực hiện tốt công tác đối ngoại địa phương, tăng cường giao lưu kết hợp phát triển kinh tế với văn hóa và hoạt động ngoại giao.
- Tiếp tục đầu tư xây dựng, đồng bộ hệ thống quy hoạch, hệ thống kết cấu hạ tầng theo tiềm lực phát triển của địa phương để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nhất là mạng lưới giao thông, hệ thống truyền tải điện, cấp nước, viễn thông, xử lý chất thải, nước thải của tỉnh, giải quyết vấn đề về logistic, đa dạng hóa loại hình vận chuyển qua đó nâng cao được tiềm năng lợi thế của tỉnh trong hoạt động thu hút đầu tư.
- Đẩy mạnh công tác xúc tiến, chuẩn bị đầu tư các Khu công nghiệp, cụm công nghiệp có lợi thế trên địa bàn tỉnh; đảm bảo bám sát quy hoạch tỉnh Sơn La đến năm 2025 tầm nhìn 2030 và các quy hoạch chuyên ngành, làm cơ sở thu hút đầu tư. Đặc biệt là thu hút các nhà đầu tư xây dựng, kinh doanh cơ sở hạ tầng khu công nghiệp, các nhà đầu tư thứ cấp có năng lực, kinh nghiệm đầu tư vào Khu công nghiệp Mai Sơn, Vân Hồ nhằm khai thác, tiềm năng, lợi thế của đường cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu.
- Chú trọng công tác xúc tiến đầu tư tại chỗ, hỗ trợ nhà đầu tư để nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp đang hoạt động tại địa phương; duy trì đối thoại thường xuyên với các nhà đầu tư nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc của các dự án đang hoạt động, đảm bảo các dự án hoạt động có hiệu quả, đúng tiến độ và nhằm củng cố lòng tin của các nhà đầu tư đối với môi trường đầu tư kinh doanh của tỉnh, tạo hiệu ứng lan tỏa và tác động tích cực tới nhà đầu tư mới.
- Tăng cường các hoạt động xúc tiến đầu tư, kết hợp quảng bá môi trường đầu tư của tỉnh đến các doanh nghiệp trong và ngoài nước nhằm thu hút các dự án đầu tư lớn, sử dụng công nghệ cao và sản xuất các sản phẩm có sức cạnh tranh. Ưu tiên thực hiện các hoạt động xúc tiến đầu tư có tính liên vùng, lồng ghép với hoạt động xúc tiến thương mại và xúc tiến du lịch.
- Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến và thu hút đầu tư theo nhiều hình thức; nỗ lực thu hút các nhà đầu tư có vốn lớn, công nghệ cao, có khả năng tạo ra số thu ngân sách lớn phù hợp với định hướng tăng trưởng xanh gắn với chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức để có cơ sở phát triển dài hạn.
- Tăng cường công tác giám sát sau cấp Quyết định chủ trương đầu tư, sau đầu tư, công tác thanh, kiểm tra tình hình quản lý, sử dụng đất đai để tháo gỡ khó khăn vướng mắc kịp thời cho các dự án đầu tư và xử lý nghiêm các dự án, của Nhà đầu tư vị phạm quy trình đầu tư, xây dựng, đất đai, môi trường. Tổ chức các hoạt động XTĐT cần thực hiện công tác rà soát, đánh giá định kỳ về hiệu quả hoạt động XTĐT.
3. Mục tiêu
- Năm 2024 là năm thứ 4 thực hiện Kế hoạch xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch tỉnh Sơn La giai đoạn 2021-2025. Các hoạt động thuộc chương trình xúc tiến đầu tư năm 2024 phải gắn với các giải pháp cải thiện môi trường đầu tư, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính góp phần nâng cao Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) theo chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh, đặc biệt là thủ tục hành chính liên quan đến các lĩnh vực: Đất đai, đầu tư, xây dựng, lao động, v.v., đảm bảo các thủ tục hành chính thông thoáng, đơn giản, nhanh chóng, thuận tiện.
- Nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư, nhất là nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài nhằm góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động của tỉnh, phát triển kinh tế - xã hội địa phương theo hướng nhanh, bền vững.
- Tuyên truyền, quảng bá mời gọi các nhà đầu tư có công nghệ tiên tiến hiện đại, sản xuất các sản phẩm chất lượng cao, quy mô lớn, có giá trị gia tăng cao, sản phẩm có tính cạnh tranh cao, sử dụng công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường. Đẩy mạnh tuyên truyền về các chính sách ưu đãi, thủ tục đầu tư, kế hoạch thực hiện cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh của tỉnh.
- Xây dựng kế hoạch, phương án tiếp cận một số tập đoàn kinh tế lớn trong và ngoài nước, các nhà đầu tư tiềm năng, các đối tác trọng điểm; tiếp cận và vận động các công ty, tập đoàn lớn có năng lực về tài chính - công nghệ cao để xúc tiến các dự án mà tỉnh có thế mạnh.
- Đôn đốc, hỗ trợ tại điều kiện để các Nhà đầu tư triển khai thực hiện các dự án đầu tư đúng tiến độ, sớm hoàn thành hoạt động sản xuất kinh doanh, mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội, không ảnh hưởng đến môi trường, an ninh.
4. Nội dung chương trình
Chương trình xúc tiến đầu tư năm 2024 của tỉnh Sơn La dự kiến thực hiện 08 nội dung với các hoạt động xúc tiến đầu tư sau:
- Nghiên cứu tiềm năng, thị trường, xu hướng và đối tác đầu tư căn cứ vào tiềm năng lợi thế của tỉnh
- Xây dựng hình ảnh, tuyên truyền quảng bá, giới thiệu về môi trường, chính sách, tiềm năng, cơ hội và kết nối đầu tư
- Hỗ trợ, hướng dẫn, tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư
- Xây dựng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu phục vụ cho hoạt động xúc tiến đầu tư
- Xây dựng danh mục dự án thu hút đầu tư
- Xây dựng các ấn phẩm tài liệu phục vụ cho hoạt động xúc tiến đầu tư
- Đào tạo tập huấn, tăng cường năng lực về xúc tiến đầu tư
- Hợp tác trong nước và quốc tế về xúc tiến đầu tư./.
Đỗ Thị Bích Thủy
Phòng Thông tin và xúc tiến thương mại - VIOIT