Trong những năm qua, tỉnh Quảng Nam đã tập trung chỉ đạo triển khai Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), đây là hướng đi đúng, góp phần cơ cấu lại ngành nông nghiệp, nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh của nông dân, xây dựng mối liên kết phát triển kinh tế cộng đồng bền vững, tạo nhiều sản phẩm hàng hóa chất lượng cao mang thương hiệu lợi thế mỗi huyện, mỗi xã góp phần giảm nghèo, giải quyết việc làm, tăng thu nhập từ đó nâng cao chất lượng Chương trình xây dựng nông thôn mới, cũng như thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn theo hướng bền vững.
Kết quả thực hiện chương trình OCOP trong giai đoạn 2018-2023
Theo báo cáo tại Hội nghị đánh giá tình hình thực hiện chương trình OCOP giai đoạn 2018-2023 do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Nam tổ chức, tính đến ngày 22/12/2023 toàn tỉnh có tổng cộng 395 sản phẩm được công nhận đạt chuẩn OCOP, gồm 334 sản phẩm hạng 3 sao và 61 sản phẩm hạng 4 sao.
Trong số sản phẩm đạt chuẩn OCOP nêu trên, có 293 sản phẩm thực phẩm, 32 sản phẩm đồ uống, 23 sản phẩm dược liệu, 45 sản phẩm thủ công mỹ nghệ, 2 sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch.
Những địa phương đứng đầu về số lượng sản phẩm OCOP được công nhận đạt chuẩn 3 - 4 sao qua gần 6 năm thực hiện chương trình là Tiên Phước, Tam Kỳ, Thăng Bình, Đại Lộc. Chương trình OCOP đã thu hút 314 chủ thể là các tổ chức kinh tế khác nhau tham gia. Trong đó, hộ kinh doanh có số lượng lớn với 157 hộ (chiếm 50%), 107 hợp tác xã (chiếm 34,1%), 50 doanh nghiệp và tổ hợp tác (chiếm 15,9%).
Trong 6 năm qua, chương trình OCOP đã tạo động lực, sức sáng tạo, giúp người sản xuất đổi mới tư duy trong lĩnh vực nông nghiệp - nông thôn. Nhiều sản phẩm mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, sản xuất theo đúng các quy định của nhà nước. Từ đó, các sản phẩm tham gia chương trình này khi được công nhận đạt chuẩn các hạng sao không chỉ tiêu thụ ở địa phương mà còn thu hút người tiêu dùng cả nước; nhiều sản phẩm được phân phối rộng rãi ở các chuỗi siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch giúp kinh tế nông thôn từng bước phát triển.
Việc đẩy mạnh triển khai chương trình OCOP, các sản phẩm đặc trưng của mỗi địa phương đã dần được khẳng định thương hiệu, nâng cao chất lượng và được nhiều người biết đến, hướng đến xuất khẩu.
Qua việc tham gia chương trình OCOP, nhiều chủ thể đã dần thay đổi nhận thức và quan tâm hơn đến việc nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua việc đầu tư mua sắm máy móc, kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn vệ sinh thực phẩm, xây dựng hồ sơ tự công bố, xây dựng kế hoạch kiểm soát chất lượng, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến, xây dựng tem điện tử truy xuất nguồn gốc sản phẩm... Bên cạnh đó, bao bì sản phẩm được nâng cấp, cải tiến theo hướng đúng quy định, đẹp hơn, đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng.
Có thể nói, chương trình OCOP đã giúp nâng cao giá trị, chất lượng sản phẩm, đa dạng hơn các loại hàng hóa nông sản, dịch vụ ở nông thôn. Đáng chú ý, đã xây dựng, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến vào sản xuất như VietGap, GlobalGAP, GMP, ISO, HACCP. Phát triển chương trình OCOP đã góp phần thúc đẩy phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm, nâng cao chất lượng hàng hóa, góp phần to lớn vào cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”.
Kế hoạch triển khai Chương trình OCOP năm 2024
Để tiếp nối kết quả đạt được trong giai đoạn vừa qua, mới đây, ngày 05/02/2024, UBND tỉnh Quảng Nam đã ban hành Kế hoạch số 973/KH-UBND triển khai Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) năm 2024 với mục tiêu nhằm khơi dậy tiềm năng, lợi thế khu vực nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân; góp phần tiếp tục cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn với phát triển tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề, dịch vụ và du lịch nông thôn; thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển bền vững, trên cơ sở tăng cường ứng dụng chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn, bảo tồn các giá trị văn hóa, quản lý tài nguyên, bảo tồn đa dạng sinh học, cảnh quan và môi trường nông thôn, góp phần xây dựng NTM đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững.
- Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh (tập trung phát triển thành phần kinh tế hợp tác và kinh tế tư nhân theo hướng cộng đồng (các HTX, Doanh nghiệp vừa và nhỏ) để sản xuất các sản phẩm truyền thống, sản phẩm có lợi thế ở khu vực nông thôn góp phần phát triển kinh tế nông thôn theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị.
- Thông qua việc phát triển sản xuất tại địa bàn khu vực nông thôn, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn; hạn chế nông dân di cư ra thành phố, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội khu vực nông thôn.
Theo đó, chương tình đưa ra mục tiêu cụ thể: 100% đơn vị cấp huyện, cấp xã được củng cố, kiện toàn Bộ máy tổ chức OCOP và hoàn thiện bộ máy tham mưu giúp việc Chương trình OCOP các cấp; 100% cán bộ OCOP cấp huyện, cấp xã và các chủ thể mới tham gia Chương trình OCOP năm 2024 phải được tham gia tập huấn các nội dung cơ bản của Chương trình, nhất là nội dung cụ thể các bước trong chu trình OCOP.
Về phát triển sản phẩm: Hỗ trợ phát triển/nâng cấp các sản phẩm đã được công nhận, phấn đấu trong năm 2024 có ít nhất 70% số sản phẩm đăng ký tham gia Chương trình OCOP đạt hạng 3 sao trở lên; Trong đó có từ 15 đến 20 sản phẩm 04 sao.
Về phát triển tổ chức kinh tế: Hỗ trợ củng cố, nâng cấp/thành lập mới ít nhất 10 tổ chức kinh tế (Doanh nghiệp vừa và nhỏ, các HTX) tham gia OCOP.
- 100 % chủ thể đăng ký tham gia có cam kết sản xuất sản phẩm theo đúng quy định về an toàn thực phẩm; bao bì, nhãn mác, đóng gói được nâng cấp đảm bảo quy định; áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến trong quá trình sản xuất, lưu thông cũng như truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
- Xây dựng/nâng cấp các điểm, trung tâm bán hàng OCOP cấp huyện.
Đảm bảo đến cuối năm 2024, tất cả 18 huyện, thị xã, thành phố đều có ít nhất 01 điểm bán hàng OCOP (ngoài sản phẩm OCOP của địa phương, kết nối sản phẩm OCOP của các địa phương khác trong tỉnh, kể cả sản phẩm OCOP ngoài tỉnh). Phấn đấu các sản phẩm sau 01 năm được công nhận OCOP hạng 3 sao trở lên tăng doanh thu và lợi nhuận lên ít nhất 1,5 lần so với thời điểm sản phẩm chưa tham gia 3 OCOP.
Tổ chức ít nhất 02 cuộc Hội chợ chuyên đề về sản phẩm OCOP trong và ngoài tỉnh, ít nhất 01 đợt xúc tiến thương mại ra nước ngoài; tổ chức Hội nghị tổng kết đánh giá kết quả thực hiện Chương trình OCOP năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025.
Một số nội dung, nhiệm vụ chủ yếu của chương trình: Tiếp tục tuyên truyền về Chương trình OCOP trên các phương tiện thông tin đại chúng (báo đài trong và ngoài tỉnh) và trên Website http://ocop.quangnam.gov.vn các cơ quan truyền thông của tỉnh, huyện tiếp tục duy trì, đẩy mạnh công tác tuyên truyền về Chương trình; Củng cố hệ thống tổ chức; Tổ chức đánh giá, phân hạng sản phẩm cấp huyện, cấp tỉnh đảm bảo đúng quy định tại Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/02/2023 của Thủ tướng Chính phủ Ban hành Bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm Chương trình Mỗi xã một sản phẩm. Theo đó:
+ UBND xã, phường, thị trấn (UBND cấp xã) tổ chức đánh giá một số nội dung của Hồ sơ sản phẩm đăng ký tham gia đánh giá sản phẩm OCOP, bao gồm các tiêu chí sau: nguồn gốc sản phẩm/nguyên liệu địa phương; sử dụng lao động địa phương; nguồn gốc ý tưởng sản phẩm; bản sắc/trí tuệ địa phương. Căn cứ vào điều kiện và đặc điểm thực tế của địa phương, Chủ tịch UBND cấp xã tổ chức họp với các bộ phận liên quan để lấy ý kiến về các nội dung đánh giá, sau đó ban hành Báo cáo đánh giá của UBND cấp xã về các tiêu chí trên.
+ Cấp huyện: Đánh giá và công nhận sản phẩm 03 sao OCOP; lập hồ sơ trình cấp tỉnh đánh giá công nhận sản phẩm 04 sao OCOP theo quy định.
+ Cấp tỉnh: Đánh giá và công nhận sản phẩm 04 sao OCOP; lập hồ sơ trình Trung ương đánh giá công nhận sản phẩm 05 sao OCOP theo quy định.
- Về thời gian đánh giá, phân hạng: Cấp huyện trước tháng 8/2024; cấp tỉnh trước ngày 30/10/2024.
Chủ động đánh giá, công nhận lại sản phẩm OCOP đã hết hạn sau 36 tháng đảm bảo theo quy định tại Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/02/2023 của Thủ tướng Chính phủ, tránh tình trạng sản phẩm hết hạng phải chờ đến đợt họp xét công nhận, gây đứt quảng về tính pháp lý của sản phẩm OCOP.
- Đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại đối với sản phẩm OCOP đã được công nhận nhằm quảng bá hình ảnh OCOP, kết nối tiêu thụ sản phẩm; xây dựng một số Trung tâm OCOP cấp huyện; phát triển/nâng cấp các điểm bán hàng OCOP; tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại OCOP trong và ngoài nước; tổ chức Hội chợ chuyên xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP.
Củng cố, nâng cấp, thành lập mới các tổ chức kinh tế tham gia Chương trình OCOP: Triển khai công tác tuyên truyền, tư vấn, hỗ trợ thành lập các hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ; nâng cấp, tái cơ cấu các tổ chức kinh tế tham gia OCOP bằng cách hoàn thiện hệ thống tổ chức và sản xuất kinh doanh.
Phát triển sản phẩm OCOP: Ưu tiên những sản phẩm sử dụng nguyên liệu địa phương, chú trọng xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, kiểm soát được quy trình sản xuất; sử dụng lao động địa phương, đảm bảo gia tăng giá trị, không ảnh hưởng xấu đến môi trường. Đặc biệt, quan tâm hướng dẫn, hỗ trợ các sản phẩm sản xuất theo tiêu chuẩn Global GAP, Organic, GMP, HACCP, ISO.... Hạn chế tối đa sản phẩm tươi sống, sản phẩm thô chưa qua sơ chế biến, sản phẩm trùng lắp (nhiều chủ thể đăng ký một loại sản phẩm, nhưng chất lượng, mẫu mã bao bì thiếu cải tiến). Sản phẩm đăng ký cần phải đảm bảo tính khả thi trong thực hiện, tránh trường hợp sau khi 5 đăng ký, được cấp có thẩm quyền phê duyệt, nhưng không triển khai thực hiện. Tập trung phát triển sản phẩm OCOP theo hướng liên kết chuỗi; hợp tác, liên kết từ khâu sản xuất, sơ chế, chế biến đến tiêu thụ nông sản để gia tăng giá trị, đáp ứng tiêu chuẩn và nhu cầu thị trường. Hỗ trợ xây dựng tiêu chuẩn cho sản phẩm; công bố tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm; kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn vệ sinh thực phẩm; thiết kế bao bì, nhãn mác đúng quy định; xây dựng câu chuyện sản phẩm đặc sắc để dễ tiếp cận và tạo niềm tin đối với người tiêu dùng; các sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên đều phải có tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm; nhãn hàng hoá đúng quy định.
Quản lý chất lượng sản phẩm: Tổ chức đoàn liên ngành kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm OCOP đã được công nhận tại các cơ sở sản xuất và các sản phẩm lưu thông trên thị trường.
Công tác tư vấn, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát: Phát huy hiệu quả hoạt động của Tổ công tác liên ngành cấp tỉnh, cấp huyện trong các năm qua; năm 2024 hoạt động liên ngành tiếp tục tăng cường đến địa phương tư vấn, hướng dẫn cho cán bộ OCOP cấp huyện, xã và các chủ thể triển khai thực hiện theo đúng chu trình OCOP; nâng cấp, hoàn thiện sản phẩm nhằm đáp ứng theo Bộ Tiêu chí đánh giá, phân hạng tại Quyết định số 148/QĐTTg ngày 24/2/2023 của Thủ tướng chính phủ. Các địa phương phải thường xuyên kiểm tra thực tế sản xuất, tư vấn, hướng dẫn chủ thể phát triển sản phẩm tuân thủ đúng các bước của Chu trình OCOP, chú ý việc triển khai sản xuất phải đảm bảo phương án sản xuất kinh doanh của chủ thể đã xây dựng và được UBND cấp huyện thống nhất bằng văn bản.
Nguồn kinh phí Trung ương thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, nguồn ngân sách tỉnh được UBND tỉnh phân bổ tại Quyết định số 2646/QĐ-UBND ngày 11/12/2023 của UBND tỉnh Quảng Nam, kinh phí đối ứng của huyện và các nguồn kinh phí hợp pháp khác theo quy định.
Để tổ chức thực hiện Kế hoạch, trong đó Sở Công Thương tỉnh Quảng Nam có trách nhiệm:
- Chủ trì, phối hợp với Sở Nông nghiệp và PTNT thực hiện chức năng nhiệm vụ, tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại cho sản phẩm OCOP theo đúng quy định; thực hiện chức năng quản lý nhà nước về hoạt động thương mại, đánh giá tính hiệu quả đối với hệ thống trung tâm, điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP, tham mưu xây dựng quy chế quản lý trung tâm, điểm giới thiệu và 7 bán sản phẩm OCOP trên toàn tỉnh; định kỳ, hằng năm tổ chức các lớp tập huấn về công tác xúc tiến thương mại cho chủ thể OCOP. Đẩy mạnh công tác chuyển đổi số, thương mại điện tử trong hoạt động bán hàng, phát triển bán hàng OCOP qua mạng. Trong đó, thực hiện thử nghiệm và nhân rộng mô hình điểm bán hàng OCOP; các tuyến phố OCOP (thí điểm tuyến phố OCOP tại thành phố Hội An); hệ thống phân phối sản phẩm OCOP trên các phương tiện giao thông, sân bay, các khu du lịch, khách sạn lớn; các mô hình xúc tiến thương mại trên nền tảng công nghệ số (Làng thương mại điện tử cho sản phẩm OCOP, hội chợ và triển lãm thực tế ảo sản phẩm OCOP); các Trung tâm giới thiệu OCOP đồng bộ, hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin, gắn với khai thác lợi thế về du lịch nông thôn.
- Ưu tiên, lồng ghép nguồn kinh phí khuyến công, kinh phí các chương trình xúc tiến thương mại khác để tổ chức xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP và hỗ trợ các chủ thể tham gia Chương trình OCOP. Cử cán bộ tham gia Hội đồng đánh giá, tổ tư vấn cấp huyện, cấp tỉnh theo quy định.
- Tổ chức tập huấn, hướng dẫn cho các chủ thể sản xuất thực hiện đảm bảo các quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm các nhóm mặt hàng do ngành Công Thương quản lý; hướng dẫn đăng ký công bố chất lượng sản phẩm; công bố sản phẩm hàng hóa phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật tương ứng và các quy định khác của ngành Công Thương liên quan đến việc thực hiện Chương trình OCOP. Tổ chức các buổi Hội nghị, Hội thảo… kết nối tiêu thụ các sản phẩm OCOP./.
Trần Thị Thúy Hằng
Phòng Thông tin và xúc tiến thương mại- VIOIT