Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (Hiệp định CPTPP) là hiệp định thương mại tự do với các điều khoản loại bỏ thuế quan giữa các nước thành viên, đồng thời đặt ra các quy tắc về những vấn đề như đầu tư xuyên biên giới, thương mại điện tử, sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp nhà nước và lao động. Hiệp định CPTPP đã ký ngày 08/3/2018 tại Santiago (Chile) và được Quốc hội Việt Nam phê chuẩn tại Nghị quyết số 72/2018/QH14. Trong đó:
- CPTPP chính thức có hiệu lực với Australia, Canada, Nhật Bản, Mexico, Singapore và New Zealand từ ngày 30/12/2018, có hiệu lực tại Việt Nam từ 14/1/2019 và có hiệu lực tại Peru từ ngày 19/9/2021.
- Ngày 05/10/2022, Malaysia phê chuẩn CPTPP và Hiệp định có hiệu lực với nước này vào ngày 29/11/2022.
- Chile là thành viên phê chuẩn CPTPP ngày 21/02/2023.
- Ngày 13/05/2023, Brunei - quốc gia cuối cùng trong số 11 nước thành viên đã chính thức phê chuẩn Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và đã thông báo cho New Zealand - quốc gia giữ vai trò lưu chiểu của CPTPP về việc phê chuẩn này. Theo quy định, CPTPP sẽ chính thức có hiệu lực đối với Brunei sau 60 ngày kể từ ngày thông báo, tức ngày 12/07/2023.
Như vậy, sau 5 năm ký kết, CPTPP hiện đã được 11 các quốc gia thành viên phê chuẩn và sẽ có hiệu lực đầy đủ với tất cả các nước vào giữa tháng 7/2023. Ngoài 11 thành viên ban đầu, hiện có 07 quốc gia/nền kinh tế đã chính thức nộp đơn xin gia nhập CPTPP, bao gồm: Vương quốc Anh (nộp đơn tháng 2/2021), Trung Quốc, Đài Bắc Trung Hoa (tháng 9/2021), Ecuador (tháng 1/2022), Costa Rica (tháng 8/2022), Uruguay (tháng 12/2022) và Ukraine (tháng 5/2023).
Ngày 16/07/2023, Thỏa thuận gia nhập CPTPP của Vương quốc Anh đã chính thức được ký kết, Anh chính thức trở thành thành viên của CPTPP. Chính phủ Anh ước tính hiệp định CPTPP sẽ chỉ giúp tăng tổng sản phẩm trong nước (GDP) của nước này thêm 0,08 điểm phần trăm trong dài hạn. Con số này có thể tăng lên nếu Thái Lan và Hàn Quốc tham gia hiệp định sau này. Tuy nhiên, quyết định gia nhập CPTPP của Anh sẽ củng cố sự hiện diện kinh tế của nước Anh tại khu vực khi đang chứng kiến sự trỗi dậy của Trung Quốc (quốc gia cũng đã nộp đơn xin gia nhập hiệp định).
Đối với Việt Nam, ngày 30/12/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 115/2022/NĐ-CP ban hành Biểu thuế xuất khẩu ưu đãi, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định CPTPP giai đoạn 2022-2027 và áp dụng đối với các nước gồm Australia; Canada; Nhật Bản; Mexico; New Zealand; Singapore và Peru.
Theo báo cáo kết quả triển khai Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA của Bộ Công Thương trong năm 2022, kim ngạch trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các nước CPTPP đạt 104,5 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm 2021. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang các nước CPTPP đạt 53,6 tỷ USD, tăng 17,3% so với năm 2021. Kim ngạch nhập khẩu từ các nước CPTPP đạt 50,9 tỷ USD, tăng 11,3% so với năm 2021. Xét về thị trường, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang 8/10 thành viên CPTPP đều tăng trưởng tích cực, có thị trường tăng tới 163% như Brunay.
Tỷ lệ sử dụng giấy chứng nhận xuất xứ CPTPP (C/O CPTPP) của hầu hết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam tiếp tục tăng trưởng tích cực và tăng đáng kể so với năm 2021, cụ thể, thủy sản tăng 41,7%, giày dép tăng 51,7%, dệt may tăng 185,2%, cà phê tăng 140,1%, rau quả tăng 62,3%, hạt điều tăng 39,4%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng 23,5%, máy móc và thiết bị tăng 152,3%... Thặng dư thương mại từ các nước CPTPP trong năm 2022 đạt 2,63 tỷ USD trong khi năm 2021 Việt Nam thâm hụt khoảng 74,5 triệu USD trong trao đổi thương mại với các nước CPTPP. Đặc biệt, thặng dư thương mại từ trao đổi thương mại với 3 nước mới có quan hệ FTA là Canada, Mexico và Peru trong năm 2022 lên tới 11 tỷ USD, chiếm 94% tổng thặng dư thương mại năm 2022 của Việt Nam và tăng 6,7% so với năm 2021.
Tuy nhiên vừa qua, với việc 3 nước: Malaysia, Chile và Brunei cũng đã phê chuẩn Hiệp định CPTPP. Chính vì vậy, ngày 7/9/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 68/2023/NĐ-CP ngày 07 tháng 9 năm 2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 115/2022/NĐ-CP ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Chính phủ ban hành Biểu thuế xuất khẩu ưu đãi, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương giai đoạn 2022 -2027. Nghị định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký ban hành.
Cụ thể, Nghị định số 68/2023/NĐ-CP bổ sung thêm Malaysia, Chile và Brunei được áp dụng thuế xuất khẩu ưu đãi, thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định CPTPP giai đoạn 2022- 2027. Nghị định số 68/2023/NĐ-CP nêu rõ:
- Nghị định số 68/2023/NĐ-CP có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký ban hành (ngày 7/9/2023).
- Đối với các tờ khai hải quan của hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam vào Malaysia hoặc nhập khẩu vào Việt Nam từ Malaysia đăng ký từ ngày 29 tháng 11 năm 2022 đến trước ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành, nếu đáp ứng đủ các điều kiện để được hưởng thuế xuất khẩu ưu đãi, thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt quy định tại Nghị định số 115/2022/NĐ-CP ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Chính phủ, Nghị định này và đã nộp thuế theo mức thuế cao hơn thì được cơ quan hải quan xử lý tiền thuế nộp thừa theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.
- Đối với các tờ khai hải quan của hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam vào Cộng hòa Chi Lê hoặc nhập khẩu vào Việt Nam từ Cộng hòa Chi Lê đăng ký từ ngày 21 tháng 02 năm 2023 đến trước ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành, nếu đáp ứng đủ các điều kiện để được hưởng thuế xuất khẩu ưu đãi, thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt quy định tại Nghị định số 115/2022/NĐ-CP ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Chính phủ, Nghị định này và đã nộp thuế theo mức thuế cao hơn thì được cơ quan hải quan xử lý tiền thuế nộp thừa theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.
- Đối với các tờ khai hải quan của hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam vào Brunei hoặc nhập khẩu vào Việt Nam từ Brunei đăng ký từ ngày 12 tháng 7 năm 2023 đến trước ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành, nếu đáp ứng đủ các điều kiện để được hưởng thuế xuất khẩu ưu đãi, thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt quy định tại Nghị định số 115/2022/NĐ-CP ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Chính phủ, Nghị định này và đã nộp thuế theo mức thuế cao hơn thì được cơ quan hải quan xử lý tiền thuế nộp thừa theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.
Có thể thấy CPTPP đã có tác dụng như một đòn bẩy thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam. Bên cạnh đó, CPTPP còn có tác động tích cực đến ngay cả những mặt hàng không có lộ trình giảm thuế cũng đang được hưởng lợi và thúc đẩy sự phát triển hơn nữa của chuỗi cung ứng, vận tải và logistics của Việt Nam./.
Lê Anh Tú
Phòng Thông tin và xúc tiến thương mại – VIOIT